De eerste resultaten wijzen uit dat bijna de helft van de patiënten beter voorbereid naar de dokter gaat. De onderzoekers verwachten dat dit verder zal groeien met de verdergaande digitalisering.

Het project werd uitgevoerd op de Stadspoli Rug in Maastricht. De Stadspoli is een voorziening tussen de huisarts en het ziekenhuis in, en levert zogeheten anderhalvelijns zorg. Het voordeel van de poli is dat patiënten er snel terecht kunnen en dat minder mensen doorverwezen worden naar het ziekenhuis. Bovendien valt de voorziening onder de huisartsenzorg, waardoor het eigen risico van patiënten buiten schot blijft.

Orthopedisch chirurg Paul Willems houdt één dag per week spreekuur op de Stadspoli. “We willen graag passende zorg leveren”, zegt hij. “Zorg die optimaal aansluit bij de individuele patiënt. We werkten al met ICHOM-lijsten om de toestand van de patiënt beter in kaart te brengen, maar we hadden het gevoel dat het beter kon. Toen Lieke Boonen van Equalis ons wees op de subsidieregeling Samen Beslissen, was dat een mooie kans voor een project om de patiënt beter bij de besluitvorming te betrekken.”

Ruimte voor verbetering

Uit de nulmeting van Boonen en promovendus Karin Kee van de Vrije Universiteit bleek dat er inderdaad ruimte was voor verbetering. Patiënten kwamen veelal onvoorbereid naar het consult en waren slecht geïnformeerd. Ze hadden vaak wel een vragenlijst ingevuld, maar wisten niet waarom en kregen daar vervolgens weinig van terug van de arts. En uit observatie van gesprekken tussen arts en patiënt kwam naar voren dat de artsen vaak nog erg leidend waren in het gesprek.

Om patiënten beter te informeren werden diverse instrumenten ontwikkeld. In een video krijgen patiënten informatie over lage rugklachten en wat ze van de Stadspoli Rug mogen verwachten. Het filmpje legt uit hoe lage rugpijn ontstaat, wat helpt en wat niet, en wat de rol is van de specialist, maar ook van de patiënt zelf! Verder krijgen mensen een toelichting over de vragenlijsten, tips voor het gesprek met de arts en informatie over samen beslissen.

Informatiefolders en zakkaartje

Twee folders geven informatie over leefstijl en lage rugpijn en over de mogelijkheden en onmogelijkheden van fysiotherapie. De folders geven advies om lage rugpijn te voorkomen en wat je wel en niet moet doen als je er toch last van hebt. Bijvoorbeeld hoe je comfortabeler kunt liggen en zitten, hoe je moet tillen, en dat bezoek aan de fysiotherapeut pas zin heeft als de klachten meerdere weken aanhouden. Vaak verdwijnt de pijn vanzelf.

Een ‘zakkaartje’ voor het gesprek met de arts helpt patiënten bij samen beslissen. Het nodigt mensen uit om voordat ze naar de arts gaan na te denken over hun verwachtingen en wat ze willen kunnen. Maar ook om de arts te vragen naar mogelijkheden en de voor- en nadelen van die mogelijkheden. Het kaartje helpt de patiënt om zelf meer regie te voeren over het gesprek en zorgt ervoor dat de dingen die de patiënt belangrijk vindt, besproken worden.

Bij het schrijven van de teksten voor de folders en het zakkaartje werkten de onderzoekers nauw samen met de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten ‘de Wervelkolom’ (NVVR).

Training samen beslissen voor artsen

Samen beslissen is niet alleen van de patiënt, maar ook van de arts. De artsen van de Stadspoli Rug kregen daarom een training aangeboden om samen beslissen beter te integreren in het gesprek met de patiënt. Boonen: “De gesprekken gaan nu anders. Voorheen lag de nadruk meer op het verstrekken van informatie. Nu is de mindset anders en is er meer aandacht voor de vraag van de patiënt.”

Het informatiemateriaal is online beschikbaar via het digitaal patiëntenportaal van het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC). Uit de nameting van het project blijkt dat 30 tot 50 procent van de patiënten zich nu voorbereidt op het gesprek. “Nog niet iedereen heeft het informatiemateriaal bekeken en ook voor artsen is het een andere manier van werken”, aldus Boonen. “We verwachten dat met het online beschikbaar komen van het materiaal en de aandacht die er is voor het onderwerp steeds meer patiënten en artsen aandacht hebben voor samen beslissen”

Blijvende aandacht

Uit de nameting kwamen enkele aandachtspunten naar voren. Bijvoorbeeld om het aantal vragenlijsten te beperken en zoveel mogelijk tijd van het consult te gebruiken voor het gesprek. Artsen kregen het advies om goed na te gaan of de patiënt het eens is met de beslissing. Willems: “De artsen zijn zich door het project meer bewust van samen beslissen, maar het vraagt blijvende aandacht en af en toe een opfrissing.”

De volgende stap is volgens Willems om patiënten te volgen in de keten en de uitkomsten van behandelingen te verzamelen. “Als we de uitkomsten hebben en de karakteristieken van patiënten, zoals leeftijd, geslacht en gewicht, kunnen we patiënten met dezelfde eigenschappen nog beter adviseren over de behandeling die bij hen de meeste kans op succes biedt.”

De ervaringen van de Stadspoli Rug zijn goed te gebruiken in andere regio’s, verwachten Boonen en Willems. Hun bevindingen hebben ze al gedeeld in wetenschappelijke papers en presentaties op congressen. “Als mensen geïnteresseerd zijn om in hun eigen situatie te werken aan samen beslissen, mogen ze gerust hier een keer komen kijken hoe wij het doen”, aldus Willems.