Michiel Hageman is directeur van PatientPlus. Dit bedrijf heeft sinds 2015 ongeveer 90 keuzehulpen gemaakt en diende een subsidieaanvraag in voor het optimaliseren van zes keuzehulpen voor gebruik in de eerste lijn:

• Keelamandelen bij kinderen
• Keelamandelen bij volwassenen
• Trommelvliesbuisjes
• PSA-screening (meten van prostaatspecifiek antigeen)
• Verzakking
• Hevig bloedverlies bij menstruatie

“We hebben gekozen voor aandoeningen die relatief vaak voorkomen en een hoge keuzegevoeligheid hebben”, legt Hageman uit. “Daarnaast zijn er goede richtlijnen die als basis kunnen dienen voor de keuzehulp en vindt besluitvorming plaats op het snijvlak van eerste en tweede lijn. Verder hebben we gekeken of er uitkomstresultaten beschikbaar zijn.”

In drie pilotregio’s – Delft, Gorinchem en Uden geïmplementeerd

PatientPlus werkte voor de aanpassing van de keuzehulpen samen met wetenschappelijke verenigingen, patiëntenverenigingen en huisartsen. Eerstelijnsorganisatie InEen en Q-Consult Zorg deden mee, net als zorgverzekeraars CZ en VGZ. Ziekenhuizen en zorggroepen in drie regio’s fungeerden als pilotregio’s voor de nieuwe keuzehulpen: Reinier de Graaf en Zorgorganisatie Eerste Lijn (ZEL) in Delft; Rivas en Huisarts en Zorg in Gorinchem; en Bernhoven en Synchroon Zorggroep in Uden.

“We begonnen met een keuzehulp op één A4’tje”, vertelt Hageman. “Daarop stonden de diagnose, het beslisprobleem, behandelopties en uitkomsten. De uitkomsten hebben we gehaald uit wetenschappelijke literatuur. Eigenlijk hadden we gepersonaliseerde uitkomsten willen gebruiken, bijvoorbeeld naar leeftijd, geslacht en karakteristieken van de aandoening, op basis van analyse van databases. Dat is helaas nog niet gelukt.”

De volgende fase was het uitwerken van het A4’tje tot een keuzehulp. Er werden teksten geschreven met uitleg over de diagnose en de behandelopties. Deze toelichtingen werden voorgelegd aan patiëntenpanels en aangepast op B1-niveau, zodat de informatie voor zo veel mogelijk patiënten te begrijpen is.

Beter voorbereid op gesprek bij de huisarts

PatientPlus introduceerde de nieuwe keuzehulpen via een kick-off bijeenkomst in de deelnemende regio’s. De huisartsen in de pilotregio’s zijn over het algemeen positief over het nieuwe instrument, aldus Hageman. “Huisartsen vertellen dat patiënten beter voorbereid zijn en dat ze een ander gesprek hebben. Minder zenden en meer interactie met de patiënt. Doordat de patiënt zich heeft ingelezen, is het gesprek effectiever.”

Of de zes keuzehulpen die in dit project zijn aangepast ook in de praktijk leiden tot minder doorverwijzingen, is nog niet te zeggen. “We hebben na eerdere introductie van andere keuzehulpen wel gezien dat minder patiënten naar de specialist gaan, bijvoorbeeld bij liesbreuken. Ik kan me voorstellen dat bij oorontstekingen mensen na het bekijken van de keuzehulp minder snel voor een verwijzing kiezen, omdat ze beseffen dat niet alles dat kan ook moet en de klachten op de langere termijn verdwijnen.”

Gemiste kans als je keuzenhulp niet gebruikt

Nadat de keuzehulpen waren geëvalueerd in de drie pilotregio’s, kwamen ze ook beschikbaar voor het partnernetwerk van PatientPlus. Ook zijn ze te vinden op thuisarts.nl. “Nu is het zaak dat zorgverleners en patiënten ze gaan gebruiken”, zegt Hageman. “Veel dokters denken dat ze al genoeg aan samen beslissen doen en dat de patiënt de keuze liever aan hen overlaat. Dat is een gemiste kans. Als patiënten meedenken over hun behandeling zijn, krijgen ze meer grip over hun ziekte, zijn ze meer tevreden over de uitkomst en is er meer therapietrouw.”

Een gevoel van urgentie bij de zorgverlener is cruciaal om samen beslissen en het gebruik van keuzehulpen tot een succes te maken, aldus de PatientPlus-directeur. “Als je patiënten meeneemt in het proces, krijg je beter resultaten.” Verder is het belangrijk dat de keuzehulpen aansluiten op de processen in de huisartsenpraktijk, bijvoorbeeld door koppeling met het huisartseninformatiesysteem (HIS) en het EPD. Er lopen gesprekken met aanbieders van het huisartseninformatiesysteem en EPD-aanbieders om dit te realiseren.