Acteurs laten zien hoe Samen Beslissen vooral niet moet

‘Stop! Je vraagt helemaal niet wat zij belangrijk vindt’

Een samen beslissen-gesprek voeren is appeltje-eitje als je de vier stappen volgt. Toch? Trainingsacteurs Liesbeth Rood en Liëla Rigter van Theater A La Carte laten tijdens een interactieve plenaire sessie zien dat de praktijk weerbarstiger is.

‘Sorry dat ik zo laat ben, ze hebben me verkeerd gestuurd’, hijgt de patiënt. Haar dokter antwoordt: ‘Nou, ga maar gauw zitten. Heeft u de folder gelezen die ik u vorige keer heb meegegeven?’ ‘Dat was wel veel tekst…’, stamelt de patiënt. ‘Maar wel belangrijk om samen een keuze te maken’, gaat de arts gehaast verder: dit gaat allemaal van de consulttijd af.

Inbreken

Ondertussen schieten de handen in de zaal omhoog. ‘Stop!’ Met dat woord mag het publiek ‘inbreken’ in de scène met adviezen en tips. ‘Laat de patiënt even tot rust komen’, tipt iemand. Een ander: ‘Vraag of ze de folder heeft begrepen en zo niet, om het even samen door te nemen.’ En: ‘Vraag ook eens wat zij belangrijk vindt om te bespreken.’ De acteurs beginnen opnieuw. Dit keer krijgt de dokter door rust en doorvragen meer informatie en de patiënt voelt zich gezien en gehoord.

Mythes en misconcepties

3 tips om valkuilen te vermijden

In de deelsessie ‘Samen beslissen in de spreekkamer’ geven internist-hematoloog Paul Geerts, gynaecoloog-oncoloog Annemijn Aarts en revalidatiearts Daniëlle de Wit handvatten om valkuilen bij samen beslissen te omzeilen.

#1 Samen beslissen betekent niet: toewerken naar een bindende beslissing

‘Bij een langdurige behandeling, zoals bij chronische ziekten, kan de situatie van de patiënt veranderen in de tijd, vertelt Geerts. ‘Check tijdens controleafspraken af en toe: is dit nog steeds de beste keuze? Een keuze is meestal niet definitief en is bij te sturen.’

#2 Samen beslissen betekent niet: denken dat je wel weet wat de patiënt wil

‘Ook al ken je de opties en sociale situatie van je patiënt: je weet niet wat de patiënt wil en verwacht’, geeft De Wit mee. ‘Vraag welke waarden voor iemand belangrijk zijn. En laat de patiënt zijn keuze bevestigen.’

#3 Samen beslissen betekent niet: de patiënt beslist

‘Vaak is de vraag: wie neemt nou de beslissing? Dat gebeurt echt samen’, zegt Aarts. ‘De dokter heeft medische expertise en de patiënt heeft expertise over zijn lichaam en persoonlijk leven. Zo kan de arts helpen informatie te vertalen naar de individuele situatie van de patiënt. Of advies geven als de patiënt daarom vraagt.’

Bekijk meer tips in de toolbox van Kennisplatform Uitkomstgerichte Zorg.

 

‘Onze sessie gaf deelnemers echt eyeopeners’

‘Bij veel zorgverleners is de wil er wel, maar leven er toch ook nog veel misverstanden’, merkt revalidatiearts Daniëlle de Wit, werkzaam bij revalidatiecentrum Rijndam. ‘Daarom heb ik met mijn collega’s vanuit de werkgroep van de Federatie Medisch Specialisten juist hierop ingestoken tijdens onze deelsessie ‘Samen beslissen in de spreekkamer.’ Zo kregen we veel vragen uit de zaal, bijvoorbeeld: “slaan we niet door met de patiënt laten beslissen”. Nee dus, maar dat vraagt uitleg. Leuk dat we zo echt eyeopeners kunnen bieden.’

Bekijk meer praktijkvoorbeelden.

‘Met sommige tips kan ik meteen aan de slag’

‘Onze patiënten met nierfalen komen soms voor de keuze te staan om te starten met dialyse of transplantatie,’ vertelt verpleegkundig specialist Stéphanie de Koning, werkzaam bij het Maasstad Ziekenhuis. ‘We kijken al samen welke behandeling het beste aansluit bij de behoeften en het leven van de patiënt, maar er is altijd ruimte voor verbetering. Zo hoorde ik hier voor het eerst over een taalambassadeur die kan helpen om het voorlichtingsmateriaal af te stemmen op mensen die laaggeletterd zijn. Die ga ik morgen bellen!’

Vraag ook ondersteuning van een coach bij samen beslissen.

Verpleegkundige, pak je rol!

Verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten hebben een unieke positie, schetst deelsessieleider Alice Bakker van de V&VN: ‘Verpleegkundigen vervullen drie rollen bij samen beslissen. De eerste is begeleiding bij beslissen als coach voor de patiënt. Daarnaast brengen verpleegkundigen binnen het MDO hun observaties in. Tot slot zijn zij de ‘advocaat’ van de patiënt.’

Maar hoe neem je de leiding om het samen beslissen-proces te begeleiden? En welke gesprekstechnieken en vaardigheden kun je hiervoor gebruiken? Bakker: ‘We hebben inmiddels een competentieset met handvatten om het samen beslissen te begeleiden, een kadernotitie voor opleiders om het samen beslissen ook in de opleiding te implementeren en een inventarisatie van wat nog nodig is als aanvullend onderwijsmateriaal. Aan die materialen werken we nu.’

Na de zomer is al het onderwijsmateriaal voor zorgverleners overzichtelijk te vinden op het Kennisplatform Uitkomstgerichte Zorg.

 

Wat vinden deelnemers van het congres?

‘Dankzij het congres heb ik concrete tips gekregen over welke ervaringen instellingen hebben met PROM’s bij kinderen en hoe zij ouders bij de beslisvorming betrekken’.
- Kiki van Heel, ergotherapeut revalidatie Friesland

‘Wij ontwikkelen dashboards en het was mooi om te zien en merken dat steeds meer organisaties aan de slag willen om uitkomstgerichte data naar de spreekkamer te brengen!’
- Anouck Splinter, projectleider Stichting Zorgladder

‘Er is de afgelopen jaren veel gepraat en bedacht: ik hoop vandaag te merken dat iedereen de urgentie voelt om er nu ook écht mee aan de slag te gaan op de werkvloer’.
- Cristina Guerrero Paez, directeur Borstkankervereniging Nederland

 

Warner Prevoo is arts én patiënt

Hoe is het om opeens aan de andere kant van de tafel te zitten? Interventieradioloog Warner Prevoo kreeg 6,5 jaar geleden de diagnose longkanker. Hij schreef daarover het boek Echte dokters huilen ook. Tijdens het congres gaat hij in gesprek met dagvoorzitter Marcel Brosens over zijn kijk op samen beslissen. Als arts én als patiënt.

‘Nee’, antwoordt Prevoo op de vraag of samen beslissen makkelijker is als je zelf arts bent.‘Misschien wel moeilijker. Ik weet er veel van, maar daardoor voel ik me ook onzekerder.’

De belangrijkste les die hij heeft geleerd als patiënt, is dat samen beslissen staat of valt met het opbouwen van een vertrouwensband. Prevoo: ‘Dan voel je allebei de ruimte om je mening te geven. Daarbij is communicatie natuurlijk van belang: ik heb liever een arts die wat zakelijker is maar eerlijk en duidelijk, dan iemand die te veel meeleeft.’